4. lutego obchodzimy Światowy Dzień Walki z Rakiem – to święto ustanowione w podczas Światowego Szczytu Walki z Rakiem w Paryżu. Dzięki obchodom Światowego Dnia Walki z Rakiem możemy symbolicznie dać wyraz solidarności z osobami doświadczającymi choroby nowotworowej z ich opiekunami oraz profesjonalistami dbającymi o ich zdrowie i życie. Ważne jest, aby też zwiększać świadomość dotyczącą objawów, diagnostyki i leczenia onkologicznego. W Max Hemp szczególnie ważnym aspektem pracy jest dla nas organizowanie procesu terapeutycznego i czuwanie nad jego optymalnym przebiegiem oraz zapewnianie rzetelnego wsparcia w doświadczaniu choroby również w wymiarze psychicznym i emocjonalnym. W tym zakresie współpracujemy z wyjątkową specjalistką, Anną Jelenik – psychoonkolożką integracyjną, Certyfikowaną Terapeutką Programu Simontona, psychotraumatolożką oraz interwentką kryzysową i hipnoterapeutką.
Każdego roku diagnozę choroby nowotworowej słyszy 3,5 mln osób w Unii Europejskiej, z czego aż blisko 200 tysięcy w samej Polsce. Rak – zaraz po chorobach układu krążenia – jest drugą najczęstszą przyczyną zgonów w Unii Europejskiej. Zachorowania na nowotwory mają wpływ na los pojedynczych osób, ale także na całe ekosystemy – rodzinne, zawodowe, ale także na krajowe systemy opieki zdrowotnej. To nieprawda, że choroba nowotworowa to tylko i wyłącznie sprawa osoby, która słyszy diagnozę. Onkologia znajduje ważne miejsce w priorytetach Komisji Europejskiej w dziedzinie zdrowia. Komisja w 2021r. zaprezentowała Europejski Plan Walki z Rakiem (Europe’s Beating Cancer Plan), który wyznacza priorytety i działania Wspólnoty w zakresie profilaktyki, leczenia i opieki nad pacjentami onkologicznymi. Składa się on z czterech kluczowych obszarów: profilaktyka, wczesne wykrywanie, diagnostyka i leczenie, poprawa jakości życia.
Diagnoza i leczenie – tu Komisja postanowiła przeznaczyć środki zwiększające szanse na lepsze wyniki zdrowotne za sprawą wczesnej diagnostyki, działania ukierunkowane na promocję zintegrowanej i kompleksowej opieki onkologicznej oraz wyrównywanie dostępu do wysokiej jakości leków. Europejski Plan Walki z Rakiem zakłada, że do 2030r. 90% kwalifikujących się pacjentów zyska dostęp do kompleksowego leczenia świadczonego w ramach krajowych centrów onkologicznych.
Poprawa jakości życia pacjentów – Unia przekaże środki zapewniające możliwie najlepszą jakość życia pacjentom chorym na raka oraz ozdrowieńców (postępowanie wspomagające i rehabilitacja, integracja społeczna, aktywizacja zawodowa).
Profilaktyka ukierunkowana jest na ograniczanie czynników zwiększających ryzyko zachorowania na nowotwory (tytoń, alkohol, zanieczyszczenie środowiska, niebezpieczne substancje). Europejski Plan Walki z Rakiem postuluje obniżenie do 2040r. odsetek populacji EU korzystającej z tytoniu poniżej 5%.
Wczesne wykrywanie nowotworów ma polegać na opracowaniu nowego schematu badań przesiewowych (tzw. skrining nowotworów), zwiększeniu dostępność i poprawie jakości badań przesiewowych w kierunku wczesnego wykrywania raka piersi, raka szyjki macicy i raka jelita grubego.
Jak twierdzi Komisja Europejska: wdrożenie Europejskiego Planu Walki z Rakiem zostanie wsparte szeregiem instrumentów finansowych o łącznej wartości 4 miliardów euro, a pierwsze rezultaty planu zostaną zaprezentowane i ocenione przez instytucje UE już w 2024 roku.
Z naszej perspektywy ten dzień jest doskonałą okazją do tego, aby uświadomić sobie, że w obecnych czasach niemal wszyscy jesteśmy w grupie zwiększonego ryzyka zachorowania na nowotwór – ta świadomość jest nam potrzebna nie po to, aby pielęgnować strach, tylko po to, aby już dziś podjąć decyzję o wdrożeniu planu, którego celem jest obniżenie tego ryzyka. Może stać się to za pomocą zaplanowania badań profilaktycznych, zmiany nawyków żywieniowych i dotyczących higieny życia, a nawet poddaniu się głębokiej refleksji na temat życiowych priorytetów. To dobry czas, aby odpowiedzieć sobie na istotne pytania, takie jak na przykład:
Taki jeden dzień w roku może być początkiem nawiązania ze sobą relacji opartej na miłości, szacunku,bezwarunkowej akceptacji. Może też pomóc w „powrocie do ciała”, czyli uważnym wglądzie w to, co czujesz i czego doświadczasz. A to pierwszy krok do odzyskania poczucia wpływu, mocy i sprawstwa, a także doznania w swoim życiu spokoju, harmonii, równowagi i zdrowia. Zmiana myślenia z „boję się wykrycia choroby, więc się nie badam” na „jestem cudem, o który potrzebuję się zatroszczyć” i z „jestem niewystarczająco dobrym człowiekiem” na „jestem wart(a) tego, aby dawać sobie czas, uwagę i zainteresowanie”, pomaga spojrzeć na siebie z czułością i troską, o której często zapominamy.
Moment otrzymania diagnozy niemal zawsze wywraca życie do góry nogami. Naturalnym objawem są rozmaite, psychologiczne reakcje takie jak poczucie beznadziei, strach, lęk i niepewność. To bardzo trudny moment, w którym wsparcie psychologiczne – dla osoby chorującej, ale i jej najbliższego otoczenia – ma ogromne znaczenie, bo zmianie podlega całe dotychczasowe życie.
Psychologiczne reakcje na diagnozę:
Cierpienie doświadczane przez pacjentów ze zdiagnozowanym rakiem obejmuje m.in.:
To naturalne, że odczuwa się wówczas wiele trudnych emocji: doświadczenie choroby nieuchronnie wiąże się z poczuciem straty i koniecznością przejścia przez żałobę po „swoim dawnym ja”, „po swoim starym życiu”. Można jednak – przy odpowiednim zaangażowaniu – przyjąć postawę, która nie tylko zwiększy szanse na powrót do zdrowia, ale także ułatwi cały proces przeżywania choroby, wpłynie na jakość życia, niezależnie od tego, ile czasu pozostało. Tą postawę można ująć w zdaniu: diagnoza jest początkiem drogi po zdrowie. Jej przyjęcie jest jednak procesem dość wymagającym i wiąże się ze zmianą wielu przekonań – tak na swój temat, jak i na temat życia, ludzi, samej choroby. Często trudno przejść tę drogę samodzielnie. – Najczęściej słyszę takie zdanie: „długo dawałem/-am sobie rade sam(a), ale czuję, że już nie daję rady – jestem bardzo zmęczony/-a i straciłem/am nadzieję” – wspomina Anna Jelenik, psychoonkolożka, która wspiera pacjentów Max Hemp. Jeśli jest decyzja, środki do celu się znajdą. Ogromnym wsparciem może być w tym czasie rodzina, przyjaciele – jeśli tylko mają odpowiednie zasoby i postawy – lub właśnie doświadczony psychoonkolog. Ten proces zresztą dotyczy nie tylko osób z chorobą nowotworową, mechanizm jest tożsamy w przypadku każdej choroby przewlekłej. – Wiele osób tkwi w przekonaniu, że musi dać radę samodzielnie, że nie chce nikogo obciążać, że musi zacisnąć zęby i „jakoś to będzie”. I tak ubywa sił, a ciało ponosi koszty leczenia. Często dopiero u schyłku sił zapada decyzja: muszę poprosić o pomoc – dodaje psychoonkolożka.
A co, gdyby świadomie przejść przez doświadczenie choroby i wyciągnąć z niego cenną lekcję o samym sobie, o ludziach i o świecie? A co, gdyby wykorzystać tę okoliczność do tego, aby lepiej zrozumieć, co dla mnie ważne, a w czym utykam? A co, gdyby sięgnąć do własnych zasobów, o których istnieniu nie mieliśmy pojęcia lub zapomnieliśmy o nich? A co, gdyby wykorzystać wzrostowo potencjał tej kryzysowej sytuacji w moim życiu? Co to dla mnie oznacza być zdrowym? Co znaczy „wyleczyć się” i „wyzdrowieć” – i czy znaczy na pewno to samo? Do czego jestem potrzebny – sobie i światu – zdrowy? Po co przyszła choroba? Czy gdybym nie zachorował(a) – czułabym potrzebę, aby zmienić (…)? Co właściwie potrzebuję zmienić w swoim życiu, aby zagościła w nim równowaga i harmonia?
To pytania, na które odpowiedzi być może dziś sprawiają Ci trudność, może wydają się banalne lub niewłaściwe, nie na miejscu. Ale są to przejawy wspominanej zmiany postawy w podejściu do choroby i chorowania jako takiego. To początek Twojego nowego życia i wkroczenie na ścieżkę powrotu do siebie i zdrowia.
Jeżeli zastanawiasz się, po co rozmawiać z psychoonkologiem?, co da mi rozmowa z psychoonkologiem?, czy warto rozpocząć pracę z psychoonkologiem?, być może łatwiej będzie Ci podjąć decyzję, gdy pomyślisz o tym w ten szerzej, np.:
Jak możesz zobaczyć – wsparcie psychoonkologiczne to bardzo szeroki zakres działań, których najważniejszym celem jest to, aby możliwie ułatwić choremu i jego otoczeniu przejście przez doświadczenie choroby. Współpraca z psychoonkologiem nie gwarantuje sukcesu terapeutycznego, ale zawsze niesie pozytywną wartość: poprawia samopoczucie, daje narzędzia do zarządzania emocjami i stresem, poprawia jakość snu, pozwala na integrację doświadczeń terapeutycznych, wpływa na jakość leczenia i poprawia jego przebieg. – Carl Simonton, amerykański lekarz onkolog i twórca metody, z której korzystam w pracy z pacjentami zauważył, że jest coś, co powoduje, że droga leczenia i zdrowienia u różnych osób, nawet bardzo do siebie podobnych, jest inna. Za przykład podawał historie dwóch kobiet z diagnozą raka piersi prawej: jedna doskonale reagująca na leczenie (zmniejszenie masy guza, skutki uboczne leczenia w ograniczonym zakresie) przeżywa, druga zaś doświadczająca skutków ubocznych w pełnym wymiarze i umiera. Co je różniło? Nastawienie, postawa względem choroby i zdrowienia. To spostrzeżenie przyczyniło się do rozwoju jego metody pracy z pacjentami – opowiada Anna Jelenik, która w gabinecie korzysta m.in. z mechanizmów Terapii Simontona. Myśli, emocje i przekonania mogą zabić – ludzie umierają z tęsknoty lub ze strachu. Dlaczego zatem głupie wydaje nam się … zdrowienie poprzez odpowiednią postawę?
To fakt. Język kształtuje nasze relacje z otoczeniem, ale wpływa również na to, jak postrzegamy siebie, innych ludzi i świat. To ważne, jakich słów używamy, aby komunikować się z ludźmi – jest przecież istotna różnica pomiędzy stwierdzeniem „zostaw mnie w spokoju”, a „potrzebuję teraz pobyć sam(a)”. Nie bez znaczenia jest też to, jak komunikujemy się sami ze sobą. Nasze myśli i słowa kształtują rzeczywistość. Elementem rzeczywistości jest także doświadczenie choroby. Czy zatem to, jak mówimy o chorobie, o samych sobie, ma jakieś znaczenie? Przytoczymy fragment rozmowy Poli Kmiecik z Anną Jelenik, który ukazał się niegdyś w wydawnictwie „Medyczna marihuana w teorii i praktyce”, a który wciąż jest aktualny:
PK: Czy to, jak mówimy o chorobie, ma w ogóle znaczenie?
AJ: Wydaje mi się, że sposób mówienia o chorobie jest kluczowy. Słowo „walka”, tak często używane w kontekście choroby, zakłada istnienie w tej sytuacji zwycięzcy i przegranego. Walczyć zawsze jest lepiej o coś, a nie z czymś lub przeciw czemuś – w psychoonkologii chętniej mówimy o „walce o zdrowie” lub „walce o powrót do zdrowia”, a nie o „walce z chorobą”. Ta niewielka zmiana językowa powoduje znaczącą różnicę w sposobie myślenia: o sobie i o chorobie. To nie jest tak, że człowiek jest chorobą lub ma chorobę – człowiek doświadcza choroby lub znajduje się w sytuacji choroby. W mojej praktyce zawodowej często spotykam się z tym, że pacjent utożsamia się ze swoim stanem lub dolegliwościami i nie potrafi pomyśleć o sobie inaczej. Moment, w którym na powrót doświadcza siebie jako osoby, która jest sobąi doświadcza czegoś, staje się bardzo oczyszczający. To doświadczenie można nazwać „powrotem do siebie”. A kiedy to się wydarzy – potrafią dziać się naprawdę niezwykłe rzeczy.
Reasumując: walczyć z chorobą wprost implikuje efekt – przegrać z chorobą lub wygrać z chorobą. W moim odczuciu przegrać lub wygrać można mecz i przegrywa go zazwyczaj gorszy, słabszy, gorzej przygotowany. Musimy mieć świadomość, że śmierć jest spowodowana chorobą, a nie czyjąś porażką w walce. Umrzeć w wyniku choroby oznacza wygrać to, co udało się przeżyć. To ogromny sukces, którego nie warto deprecjonować słowami o przegranej walce.
PK: A komu bardziej potrzebny jest psychoonkolog: choremu czy opiekunowi?
AJ: Każdy, kogo doświadcza choroba – własna lub bliskich – powinien skorzystać z rozmowy z psychoonkologiem. W Polsce nie jest to wciąż zbyt popularne, choć zauważalna jest pewna istotna zmiana w świadomości i podejściu. Nowe pokolenie chętniej sięga po pomoc z zewnątrz, ma większą łatwość w proszeniu o nią i nie uznaje tego za przejaw słabości. Dla porównania – w Polsce po pomoc psychoonkologa sięga się zazwyczaj w obliczu ostateczności, gdy jest już za późno, by móc coś zdziałać, zaś w Holandii wsparcie psychoonkologa jest wpisane w pierwszy etap standardowej procedury opieki nad człowiekiem, który otrzymuje diagnozę choroby terminalnej. Tam pacjent od początku swojej drogi przez chorobę otoczony jest wsparciem interdyscyplinarnego zespołu złożonego z opiekuna, lekarza, pielęgniarki, psychologa i psychoonkologa, i może świadomie zadecydować o tym, czy chce z tego wsparcia skorzystać.
Postęp medycyny, poprawa ogólnych warunków życia oraz wydłużenie średniej długości życia doprowadziły do wzrostu przeżywalności chorób onkologicznych: szczęśliwie nie tylko coraz więcej pacjentów przeżywa raka, ale także żyje z chorobą przez długi czas, znacznie powyżej przewidywań lekarzy. Kwestie psychologiczne i psychospołeczne mogą modulować przebieg choroby, ale przede wszystkim mają głęboki wpływ na samopoczucie fizyczne i psychiczne pacjentów. Psychoonkologia stała się relatywnie nową dziedziną interdyscyplinarną, której celem jest rozwiązywanie tych problemów i zapewnianie wsparcia pacjentom w obliczu licznych wyzwań – na różnych etapach choroby, ale również po niej. Do częstych problemów osób w remisji choroby nowotworowej mogą należeć np.: życie w niepewności, strach przed nawrotem raka lub przed nowotworami wtórnymi, rozbite rodziny, problemy finansowe, zniekształcony obraz swojego ciała, zespół stresu pourazowego (PTSD), problemy z seksualnością i płodnością. Świadome przechodzenie przez chorobę ze wsparciem psychoonkologa oraz najbliższego otoczenia ma ogromny wpływ na to, co z psychiką dzieje się już po zakończeniu leczenia. Integracja tych doświadczeń (utraty zdrowia – żałoby po swoim poprzednim ja – leczenia – powrotu do zdrowia) to ważny element całego procesu, na jaki składa się doświadczenie choroby.
mgr Anna Jelenik – psychoonkolog, pomaga chorym w znalezieniu ich własnej drogi do zdrowia. Magister biologii, ukończyła studia podyplomowe z zakresu psychoonkologii na Uniwersytecie Humanistycznym w Warszawie, jest certyfikowaną terapeutką Międzynarodowego Programu Pomocy Psychoonkologicznej Simontona – jedynego uznanego, skutecznego i stosowanego na całym świecie programu profesjonalnej pomocy psychoonkologicznej choremu i jego rodzinie. Członkini Polskiego Towarzystwa Psychoonkologicznego i prelegentka na konferencjach z obszaru ochrony i promocji zdrowia, a także biegła sądowa w dziedzinie psychoonkologii.
W czym może Ci pomóc?
A dodatkowo Ania wykorzystuje w swojej praktyce pracę z wyobraźnią jako narzędzie wspierające zdrowienie poprzez uruchomienie sił obronnych organizmu oraz wzmacniając układ immunologiczny, pomaga w kształtowaniu zdrowych myśli, przekonań i postaw w drodze do zdrowia, uczy jak rozpoznawać własne ograniczenia i je akceptować oraz jest nieocenionym wsparciem w nauce zdrowej, świadomej komunikacji opartej na odczytywaniu potrzeb. Jej praca to nie tylko obszar emocji – to także pomoc w wypracowywaniu zdrowych nawyków żywieniowych opartych o produkty wspierające układ odpornościowy, a także motywacja do poszukiwania własnej drogi ku zdrowiu, poprzez wzięcie odpowiedzialności za własny proces leczenia i zdrowienia. Aby skutecznie realizować swoje zadanie holistycznego wsparcia osób doświadczających choroby przewlekłej wykorzystuje narzędzia Terapii Simontona, hipnozę niedyrektywną opartą na pracy z podświadomością, techniki uwalniania emocji wg.Hawkinsa, trening autogenny Schultza oraz narzędzia coachingowe. Spotkania odbywają się w atmosferze wzajemnego zaufania, poczucia bezpieczeństwa oraz szacunku i mogą odbywać się zarówno stacjonarnie, jak i telefonicznie bądź online.
Z okazji obchodów Światowego Dnia Walki z Rakiem pragniemy wesprzeć osoby, które doświadczają trudności emocjonalnych z powodu choroby nowotworowej – swojej lub swoich bliskich – w szczególny sposób: przez cały luty 2023r. można skorzystać z bezpłatnej, 30-minutowej konsultacji z Anną Jelenik. Dzięki takiej rozmowie możesz przekonać się, czy współpraca z psychoonkologiem jest dla Ciebie i czy odpowiada Ci forma spotkań. Aby poznać szczegóły, chętnych zapraszamy do kontaktu z recepcją Centrum Medycznego Max Hemp: +48 71 307 10 10.
